Bron: Ramzy Baroud op arabnews 22 december 2019 ~~~
Het jaar 2019 was bepalend voor Palestina en Israël. Ondanks de gebruikelijke politieke stagnatie van het Palestijnse leiderschap, hebben twee factoren ertoe bijgedragen om het jaar bijzonder bewogen en ook vooruitziend te maken: de ongekende politieke machtsstrijd in Israël en de totale Amerikaanse terugtrekking uit zijn zelfverklaarde rol als een ‘eerlijke vrede’ makelaar.”
Sinds zijn eerste dag in functie heeft de Amerikaanse president Donald Trump geen geheim gemaakt van zijn wens om de rechtse agenda van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu volledig te omarmen. Hoewel het proces eerder begon, is 2019 getuige geweest van de volledige ineenstorting van het traditionele Amerikaanse buitenlands beleid, dat bijna drie decennia berustte op het principe van een onderhandelde politieke oplossing.
Dit jaar leverde de laatste Amerikaanse aanval op Palestijnse rechten. Rond middernacht op nieuwjaarsdag hebben de VS officieel de UNESCO verlaten en beschuldigden ze het wereldwijde instituutvan ‘anti-Israëlische vooringenomenheid’. De Amerikaanse regering had 22 procent van het budget van UNESCO bijgedragen. Deze actie was onder andere bedoeld als een waarschuwing voor de Palestijnse leiders en hun bondgenoten dat Washington klaar en bereid was om zijn financiële en politieke bekwaamheid te gebruiken om elke vorm van kritiek op Israël te onderdrukken.
De bedreigingen van Washington hebben echter niet de gewenste resultaten opgeleverd. In februari arriveerde Trump’s topadviseur en schoonzoon, Jared Kushner, in het Midden-Oosten om zijn zogenaamde “deal van de eeuw” te promoten – een strategie die draait om het creëren van een alternatief politiek paradigma, ter vervanging van het ter ziele gegane “vredesproces.”
Amerikaanse strafmaatregelen werden voortgezet. Op 4 maart sloot het het Amerikaanse consulaat in Jeruzalem, omdat het toen een volledig operationele ambassade in de stad had opgezet. De wet was bedoeld om de Amerikaanse missie in Palestina, en daarmee de diplomatieke relatie met de Palestijnse Autoriteit (PA), te downgraden. Een paar dagen later schrapten de VS de term ‘bezette gebieden’ uit hun jaarlijkse mensenrechtenrapport. Deze maatregel werd, en terecht, opgevat als een opmaat naar een toekomstige Amerikaanse erkenning van de soevereiniteit van Israël over bezet Palestijns land. Op 18 november verklaarde staatssecretaris Mike Pompeo naar behoren dat de illegale joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem “niet per se in strijd zijn met het internationale recht”.
Hoewel Washington vastbesloten leek om zowel Tel Aviv als Ramallah een duidelijke boodschap te sturen dat het vorige beleid voorgoed is teruggedraaid, was het nog steeds niet in staat om een alternatieve politieke agenda duidelijk te formuleren. Het ooit gehypothese ‘deal van de eeuw’-discours vervaagde langzaam uit het politieke toneel in het Midden-Oosten. Aanvankelijk vond de sidelining van de “deal” plaats in afwachting van de uitkomsten van twee algemene verkiezingen in Israël, die in april en september werden gehouden. Na verloop van tijd is echter duidelijk geworden dat het “plan” van Trump geen enkele kans van slagen had.
Een teken van problemen in de Amerikaanse ‘vredeshandhaving’ was het aftreden van speciale gezant Jason Greenblatt in het Midden-Oosten op 5 september. Greenblatt, een van de drie belangrijkste voorstanders van het nieuwe Midden-Oostenbeleid van Washington – de anderen waren Kushner en de Amerikaanse ambassadeur voor Israel David Friedman – heeft veel schade aangericht vóór zijn abrupte exit. Kort voor zijn terugkeer naar Washington verklaarde Greenblatt dat illegale joodse nederzettingen slechts ‘buurten en steden’ zijn en dat ‘mensen (moeten) stoppen met doen alsof’ dat ze ‘de reden zijn voor het gebrek aan vrede’.
<<Washington leek vastbesloten om zowel Tel Aviv als Ramallah een duidelijke boodschap te sturen dat het vroegere beleid voorgoed is teruggedraaid>>
Ramzy BaroudDe Amerikaanse druk op de Palestijnen reikte verder dan de bezette gebieden en omvatte een hardhandig optreden tegen de beweging Boycott, Divestment and Sanctions (BDS). Op 23 juli werd de beweging veroordeeld door het Huis van Afgevaardigden, in resolutie 1850, ondanks enig hard verzet. Israël vreest dat BDS zijn imago internationaal heeft aangetast, vooral omdat de beweging de strijd van Palestijnen naar tal van internationale platforms bracht.
Ongehinderd door zelfs een minimale mate van verantwoording, heeft de Israëlische regering de vrijheid om illegale nederzettingen uit te breiden, vooral in het gebied rond Jeruzalem, en om de confiscatie van land op de Westelijke Jordaanoever te versnellen.
In januari sloot Israël alle scholen die in Jeruzalem werden geëxploiteerd door het VN-agentschap dat verantwoordelijk is voor het welzijn van Palestijnse vluchtelingen, en ondermijnt verder elke Palestijnse claim op de stad. Een week later verdreef het Israëlische leger de internationale waarnemingsmacht uit de bezette Palestijnse stad Al-Khalil (Hebron). In maart werd Netanyahu vergezeld door Pompeo tijdens een provocerend bezoek aan de Westelijke Muur in Jeruzalem, waarmee een andere boodschap aan de Palestijnen werd overgebracht dat, in de woorden van Trump, de stad “van de tafel” is. Deze handeling werd herhaald op 1 april, toen Netanyahu werd vergezeld door de nieuw gekozen rechtse Braziliaanse president Jair Bolsonaro. De laatste had toegezegd het Amerikaanse voorbeeld te volgen van het verplaatsen van de ambassade van zijn land naar Jeruzalem.
Ondertussen nam de omvang en frequentie van Israëlisch geweld tegen Palestijnen dramatisch toe op de bezette Westelijke Jordaanoever en in de belegerde Gazastrook. Het Israëlische legergeweld op de Westelijke Jordaanoever manifesteerde zich in het plunderen van Palestijnse dorpen, het frequente optreden tegen protesten en de arrestatie en moord op activisten. Tegelijkertijd vielen gewapende kolonisten Palestijnse boeren en studenten aan en plunderden heilige plaatsen. Vooral Al-Haram Al Sharif was een hotspot van botsingen tussen gewapende joodse kolonisten en het Israëlische leger enerzijds en ongewapende Palestijnse aanbidders anderzijds. Het in koelen bloede neerschieten van Nayfeh Kaabneh bij het controlepost Qalandiya op 18 september – een moord die op video werd vastgelegd – symboliseerde de aard van de Israëlische brutaliteit.
In Gaza zijn de belegering en het geweld voortgezet. De Grote Mars van Terugkeer, een collectieve vorm van volksverzet, ging onverminderd door. Elke vrijdag verzamelden duizenden Palestijnen zich bij het hek dat de belegerde strook scheidde van Israël, en eisten een einde aan 13 jaar isolatie en economische blokkade. In 2019 is het aantal demonstranten gedood aan de grens sinds de marsen begonnen in maart 2018 de 300 overschreden. Duizenden anderen zijn gewond geraakt.
Het bombarderen van Gaza door het Israëlische leger, dat vaak plaatsvond, werd vaak gerechtvaardigd door Tel Aviv als reactie op raketten afgevuurd door Palestijnse militanten. De twee meest opvallende vuurgevechten vonden plaats op 5 mei en 12 november. In de eerste aanval doodde Israël meer dan 24 Palestijnen, terwijl naar verluidt ook vier Israëliërs werden gedood. De tweede aanval resulteerde in de moord op 34 Palestijnen, waaronder acht uit dezelfde Abu Malhous-familie. Er zijn geen Israëli’s gedood.
Er was een duidelijk verband tussen het Israëlische geweld in Gaza en de algemene verkiezingen, waarbij een omstreden Netanyahu zijn rechtse kiesdistrict probeerde te overtuigen van zijn vermogen om de Palestijnen te bestrijden en Israëlische steden in het zuidelijke deel van het land te beschermen.
Netanyahu’s vaak racistische retoriek en gewelddadig beleid slaagde er echter niet in de nodige stemmen te verzamelen om een regering te vormen, noch in de stemming van 9 april noch in de daaropvolgende peiling van 17 september. Bij beide gelegenheden probeerde de Israëlische premier een rechtse coalitie in elkaar te zetten die hem een meerderheid in de Knesset zou geven. Zijn eerste poging werd verpletterd door de ultra-nationalistische leider en het hoofd van Yisrael Beiteinu, Avigdor Lieberman. De laatste stemming verzwakte de politieke positie van Netanyahu, terwijl zijn centristische tegenstander en hoofd van de Blauw-witte alliantie, Benny Gantz, de overhand kreeg.
Terwijl de VS en Israël duidelijk leken in hun doelstellingen, zakte het Palestijnse leiderschap verder in zijn politieke stagnatie. Alle gepraat over eenheid onder Palestijnse groepen Fatah, Hamas en anderen wankelden, vooral omdat PA-premier Rami Hamdallah, die de zaak van de dialoog verdedigde, in januari zijn functie neerlegde. Hij werd vervangen door Mohammed Shtayyeh, een loyalist van de Palestijnse president Mahmoud Abbas.
<<Terwijl de VS en Israël duidelijk leken in hun doelstellingen, zakte het Palestijnse leiderschap verder in zijn politieke stagnatie>>
Ramzy BaroudDe benoeming van Shtayyeh, samen met verschillende andere stappen die Abbas nam om zijn greep op macht te consolideren, maakte het Palestijnse volk duidelijk dat de kwestie van eenheid niet langer een prioriteit is voor de ouder wordende president. In september riep Abbas op tot algemene verkiezingen op de Westelijke Jordaanoever, Gaza en Jeruzalem, waarbij alle Palestijnse facties, inclusief Hamas, werden uitgenodigd om deel te nemen. Hamas stemde snel in om deel te nemen, maar niet zonder de motieven van Abbas in twijfel te trekken.
Er waren echter gevallen waarin Palestijnen, ongeacht hun ideologie of politiek, verenigd leken, vooral wanneer Israël de Palestijnse gevangenen hardhandig aanpakte. In januari viel de Israëlische politie op brute wijze Palestijnse gevangenen aan in de Ofer Prison en elders. Als reactie kwamen duizenden Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en Gaza in protest uit solidariteit met de bijna 5.000 gevangenen die door Israël worden vastgehouden.
Het hele jaar door stierven verschillende Palestijnse gevangenen tijdens hun detentie, meestal als gevolg van medische nalatigheid. Enkele van hen waren Faris Baroud, die stierf op 6 februari na 27 jaar in Israëlische gevangenissen te hebben doorgebracht, en Bassam Al-Sayyeh, die stierf op 8 september. De Palestijnse parlementslid Khalida Jarrar werd vrijgelaten uit haar administratieve detentie van 20 maanden – gevangenisstraf zonder proces – in februari, om acht maanden later opnieuw te worden gearresteerd.
Een andere gelegenheid van eenheid onder Palestijnen was de collectieve verontwaardiging na de moord op Israa Ghrayeb, een jonge vrouw die naar verluidt werd vermoord door leden van haar eigen familie. De massale protesten dwongen de PA om wetten te wijzigen die clementie verleenden in gevallen van zogenaamde ‘eerwraak’.
In sommige opzichten bleek 2019 een game-wisselaar in Palestina en Israël. Het was het jaar waarin de Israëlische regering erin slaagde totale en onvoorwaardelijke Amerikaanse steun te verkrijgen, terwijl de Palestijnse leiders grotendeels geïsoleerd bleven en niet in staat waren om een alternatieve agenda te formuleren. Hoewel Israël echter aanhoudt in zijn langdurige politieke crisis en omdat de internationale gemeenschap nog steeds niet in staat of misschien niet bereid is om een meer fundamentele rol te spelen bij het beëindigen van de Israëlische bezetting van Palestina, belooft 2020 even tumultueus en uitdagend te zijn.
Als de trends van 2019 doorgaan, zal de strijd tussen de politieke elites van Israël de instabiliteit van het land waarschijnlijk verdiepen. Maar het zou ook de weg kunnen effenen voor de lang gemarginaliseerde Arabische minderheid en hun vertegenwoordigers om een substantieelere rol te spelen bij het op zijn minst verschuiven van het politieke discours in dat land van een racistisch gecentreerd naar een meer inclusief en zelfs democratisch systeem.
Hoewel dit misschien wishful thinking lijkt, gezien het diepgewortelde racisme in Israël, kan men alleen maar hopen dat het destructieve karakter van de rechtse politiek van Israël ook de noodzaak van een grote heroverweging zou kunnen teweegbrengen. De tijd zal het leren.
• Ramzy Baroud is een journalist, auteur en redacteur van The Palestine Chronicle. Zijn aanstaande boek is “This Chains Will Be Broken: Palestinian Stories of Struggle and Defiance in Israeli Prisons” (Clarity Press, Atlanta). Baroud heeft een Ph.D. in Palestine Studies van de University of Exeter. Zijn website is ramzybaroud.net. Twitter: @RamzyBaroud